Η ΔΥΣΦΑΓΙΑ, η δυσκολία δηλαδή κατάποσης της τροφής (υγρής και στερεής) είναι μια καθημερινή λειτουργική δυσκολία στην οποία δεν δίνουμε μεγάλη σημασία αν και συχνά οι ΑμΣΚΠ παρουσιάζουν τέτοιο πρόβλημα. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι προσβάλλεται το μέρος του εγκεφάλου που ρυθμίζει τη λειτουργία της κατάποσης της τροφής ή τα νεύρα που συνδέονται με αυτή.
Η μορφή της δυσφαγίας και ο βαθμός δυσκολίας ποικίλουν και μπορούν να προσβάλουν όλες τις φάσεις της κατάποσης.
Παλαιότερα η δυσφαγία θεωρείτο σύμπτωμα του προχωρημένου σταδίου της ΣΚΠ αλλά μπορεί να παρουσιαστεί και νωρίτερα. Υπολογίζεται ότι το 50% των ΑμΣΚΠ παρουσιάζουν δυσκολία στη κατάποση και συχνά οι ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι έχουν πρόβλημα.
Η ανάγκη για έγκαιρη διάγνωση
Η διαδικασία της κατάποσης είναι σύνθετη, δυναμική και αποτελείται από 4 στάδια: 1. Ο βλωμός (μπουκιά) σπρώχνεται με την γλώσσα προς τον φάρυγγα. 2. Η υπερώα σηκώνεται και φράζει την είσοδο προς τις ρινικές κοιλότητες. 3. Η επιγλωττίδα φράζει την είσοδο του λάρυγγα. 4. Η τροφή προωθείται στον οισοφάγο με περισταλτισμό (σκωληκοειδή κίνηση).
Το πρόβλημα της δυσφαγίας δυστυχώς δεν αντιμετωπίζεται στο αρχικό του στάδιο γιατί οι ΑμΣΚΠ πολλές φορές δεν συνειδητοποιούν ότι έχουν κάποιο πρόβλημα και έτσι οι γιατροί τους δεν ενημερώνονται εγκαίρως. Είναι απαραίτητο να ενημερωθούν οι ΑμΣΚΠ και οι οικογένειές τους ότι η δυσφαγία δεν περιορίζεται μόνο σε ανθρώπους με μεγάλες κινητικές δυσκολίες. Με την έγκαιρη διάγνωση και τη σωστή θεραπεία αυξάνονται οι πιθανότητες επιτυχημένης αντιμετώπισης.
Τα κυριότερα προβλήματα δυσφαγίας είναι:
· Δυσκολία στο μάσημα · Τροφή που στέκεται στον οισοφάγο · Δυσκολία προώθησης της τροφής προς τα πίσω · Βήχας και τραύλισμα κατά τη διάρκεια του φαγητού και μετά από αυτό · Ανησυχία · Σιελόρροια · Πνιγμονή
Εάν η δυσφαγία δεν αντιμετωπιστεί οι ΑμΣΚΠ κινδυνεύουν από κακή διατροφή, αφυδάτωση και ανορεξία. Μπορεί ακόμη να πάθουν αναρρόφηση όταν υγρή ή στερεά τροφή αντί του οισοφάγου εισέλθει στους πνεύμονες.
Η αναρρόφηση είναι πολλές φορές τόσο μικρή που οι άνθρωποι δεν την καταλαβαίνουν πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονία από εισρόφιση, ένα είδος πνευμονικής λοίμωξης. Επίμονες και επανειλημμένες λοιμώξεις του αναπνευστικού πρέπει να ερευνούνται περαιτέρω και να μην αντιμετωπίζονται με καινούργιες δόσεις αντιβιοτικών κάθε φορά. Η δυσφαγία είναι μια πλευρά της αντιμετώπισης των προβλημάτων της σκλήρυνσης στην οποία οι γιατροί δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία και για αυτό χρειάζεται να γίνει το θέμα γνωστό και να πάρουμε μέτρα για την αντιμετώπισή του.
Ομαδική προσπάθεια
Όταν υπάρχει υπόνοια δυσφαγίας, η διάγνωση και η θεραπεία είναι μια ομαδική προσπάθεια ακτινολόγου, λογοθεραπευτή, διαιτολόγου, του ΑμΣΚΠ, της οικογένειάς του και των βοηθών.
Ο λογοθεραπευτής μπορεί να μας παραπέμψει σε ένα ακτινολόγο για σεριογράφημα κατάποσης. Αυτό είναι ένα είδος ακτινογραφίας που παρακολουθεί το βλωμό (μπουκιά) από το στόμα μέχρι τον οισοφάγο για να εντοπιστεί ακριβώς το πρόβλημα και η αιτία του. Μπορεί ακόμα ο λογοθεραπευτής να επισκεφθεί τον ΑμΣΚΠ στο σπίτι του για να παρατηρήσει τον ασθενή στο καθημερινό του περιβάλλον, την ώρα που πίνει και τρωει, και να καταγράψει τις διαφορές από το φυσιολογικό τρόπο κατάποσης. Για παράδειγμα μερικοί άνθρωποι μπορεί να έχουν δυσκολία να γυρίσουν την τροφή μέσα στο στόμα και να την προωθήσουν ή να έχουν κακή στάση καθίσματος. Άλλοι μπορεί να έχουν πρόβλημα στο φαρυγγικό στάδιο της κατάποσης και να εμφανίζεται πνίξιμο επειδή αργεί να αρχίσει η διαδικασία της κατάποσης. Αυτό μπορεί να είναι ένδειξη ότι η τροφή συλλέγεται στον φάρυγγα πράγμα που αυξάνει τον κίνδυνο αναρρόφησης.
Στρατηγικές κατάποσης
Μετά την αξιολόγηση των σταδίων της διαδικασίας κατάποσης, ο λογοθεραπευτής μπορεί να μας δείξει στρατηγικές κατάποσης και ο διαιτολόγος να μας δώσει οδηγίες για την παρασκευή των φαγητών έτσι ώστε να γίνει η κατάποση ασφαλής με μια ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή. Μία από τις στρατηγικές είναι να βάζουμε το σαγόνι προς τα μέσα όταν καταπίνουμε για να βοηθάμε να κλείνουν οι αεραγωγοί και έτσι να μειώνεται η πιθανότητα αναρρόφησης. Ακόμη μια αλλαγή σε τροφές μαλακές ή αλεσμένες μπορεί να βοηθήσει στην κατάποση και να μειώσει το συναίσθημα τροφής “κολλημένης” στο λαιμό και την πιθανότητα πνιξίματος. Ακόμη μπορούμε να κάνουμε τα υγρά παχύρρευστα με την πρόσθεση αραποσιτάλευρου γιατί η παχύρρευστη μάζα καταπίνεται αργότερα και έτσι ελέγχεται καλύτερα η διέλευση της τροφής.
Είναι αναγκαίο να ζητήσετε τη βοήθεια λογοθεραπευτή αν έχετε προβλήματα στην κατάποση.
Άλλες στρατηγικές που μειώνουν το πρόβλημα:
· Να έχετε καλή στάση σώματος · Να υπάρχει χαλαρή ατμόσφαιρα την ώρα του φαγητού · Να μην βιάζεστε · Να μασάτε πολύ καλά την τροφή και να περιμένετε λίγο ανάμεσα στη κάθε μπουκιά · Να εναλλάσσετε υγρή και στερεά τροφή · Να προσθέτετε υγρά σε ξηρές τροφές π.χ. σάλτσα σε στεγνό κρέας, βρεγμένο παξιμάδι · Να αποφεύγετε να μιλάτε κατά τη διάρκεια του φαγητού · Να πίνετε νερό στο τέλος του φαγητού και να βήχετε επίτηδες για να καθαρίσει το στόμα · Να μένετε σε όρθια στάση για τουλάχιστο μισή ώρα μετά το γεύμα και να ξαπλώνετε αν θέλετε μετά
Η τροφή “μετράει” από μόνη της
Η κατάποση της τροφής είναι κάτι μεγαλύτερο από μια απλή φυσική διαδικασία. Αρχίζει πολύ πριν βάλουμε στην τροφή στο στόμα μας. Με τις αισθήσεις της όσφρησης και της όρασης αρχίζουμε να προσδοκούμε την γεύση της και τη δική μας ευχαρίστηση.
Με την αλλαγή σε αλεσμένη τροφή είναι απαραίτητο να λάβουμε υπόψη μας τον τρόπο με τον οποίο θα επηρεαστεί αυτή η προσδοκία. Αν κάποιος πρέπει να αλλάξει τη διατροφή του εξυπακούεται ότι οι τροφές πρέπει να είναι εύγευστες. Υπάρχουν πολλές ουσίες που κάνουν τις αλεσμένες τροφές εύγευστες αλλά μερικές φορές θα μπούμε και στον πειρασμό να φάμε κανονικό φαγητό. Είναι απαραίτητο να μάθουν όλοι στην οικογένεια και οι βοηθοί τις πρώτες βοήθειες για την περίπτωση αναρρόφησης (μέθοδο Heimlich).
