Πριν λίγες μέρες, συναντηθήκαμε με τον φίλο, συνάδελφο και συντοπίτη Νίκο Μάντζιο και είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για το βιβλίο του «Η λίμπιντο των Αγγέλων», στο οποίο θίγεται το πολύ ευαίσθητο θέμα του σεξ στην αναπηρία. Θεωρώ ότι τα θέματα που θίχτηκαν είναι πολύ ενδιαφέροντα και αξίζει να διαβαστεί η παρακάτω συνέντευξη, αφού για άλλη μια φορά ευχαριστήσω τον Νίκο για την προθυμία να απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις που του θέσαμε.
Κώστας Μιχαλάκης
- Πώς σου ήρθε η ιδέα για να γράψεις το μυθιστόρημα «Η λίμπιντο των Αγγέλων»; Ποια ήταν η αφορμή για να αρχίσεις να το δουλεύεις;
Πρωτίστως η επαγγελματική ενασχόλησή μου στον χώρο της αναπηρίας και της Ειδικής Αγωγής. Όποιος και όποια έχει δουλέψει σε ειδικά σχολεία, έχει έλθει αντιμέτωπος με το πρόβλημα αυτών των παιδιών στο θέμα σεξ: με το «θέλω αλλά δεν μπορώ να “ανακουφιστώ”, δεν ξέρω τον τρόπο και δεν έχω το μέσον». Έπειτα, το γεγονός ότι η κοινωνία στρουθοκαμηλίζει στο θέμα αυτό. Κάνει σαν να μην υπάρχει κι αυτό με θυμώνει. Εκείνο όμως που στάθηκε ο «σπόρος» για να γεννηθεί αυτό το βιβλίο, ήταν η γνωριμία μου με τον Δημήτρη Σπύρο Ζώρζο, σεξουαλικό βοηθό και εκπαιδευτή σεξουαλικών βοηθών για άτομα με αναπηρία που τότε ζούσε ακόμα στην Ισπανία. Η γνωριμία και οι συζητήσεις μαζί του ήταν μια αποκάλυψη για μένα. Ήταν η λύση στο πρόβλημα. Δυστυχώς ακόμα στην Ελλάδα αυτός ο θεσμός είναι στα σπάργανα.
- Είμαι σίγουρος ότι θα έκανες πολλή έρευνα γύρω από το θέμα. Μπορείς να φέρεις μερικές πηγές που χρησιμοποίησες;
Ένα θέμα τόσο λεπτό και ευαίσθητο όπως αυτό της σεξουαλικότητας στην αναπηρία, πρέπει να το «δέσεις» καλά ώστε να ελαχιστοποιήσεις τον κίνδυνο να πέσεις σε σοβαρά ατοπήματα, αλλά κυρίως να προσβάλλεις τα άτομα με αναπηρία. Μάζευα υλικό για σχεδόν δύο χρόνια κι άλλα τόσα μου πήρε να γράψω το βιβλίο. Πέρα από την προσωπική επαφή με τέτοια άτομα, καθότι, όπως ανέφερα, εργάζομαι χρόνια στον χώρο της Ειδικής Αγωγής, πήρα συνεντεύξεις από γιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων, από ανάπηρους, από γονείς και συγγενείς αναπήρων, από ζευγάρια ανάπηρος-ανάπηρη, ανάπηρος-αρτιμελής και θεωρώ ότι προσέγγισα το θέμα με τον πρέποντα σεβασμό. Οι αναγνώστες θα το κρίνουν και δη η κοινότητα των αναπήρων, από την οποία, σημειωτέον, μόνο θετικά σχόλια εισέπραξα μέχρι τώρα κι αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη επιβράβευση για τη δουλειά μου.
- Η ηρωίδα του βιβλίου, η Κορίνα, δεν είναι ένας γραμμικός ή εύκολος χαρακτήρας. Πες μας λίγα λόγια γι’ αυτή.
Η Κορίνα είναι μια κοπέλα που μετά από ένα ατύχημα, βρίσκεται καθηλωμένη σε αμαξίδιο. Καλείται, από τη μια μέρα στην άλλη, να αποδείξει ότι παραμένει μια γυναίκα η οποία εξακολουθεί να έχει λίμπιντο. Μισεί να την αντιμετωπίζουν σαν αθώο, ασεξουαλικό άγγελο που καμιά σχέση δεν μπορεί να έχει με το φλερτ και το ερωτικό παιχνίδι. Μετά από μακρές και συχνές περιόδους κατάθλιψης, ψυχολογικών μεταπτώσεων και αυτοεξευτελισμού (αναμενόμενα σε καταστάσεις επίκτητης αναπηρίας), προσπαθεί να ξαναπάρει τη ζωή στα χέρια της, να ξαναβρεί μια θέση σε έναν κόσμο που δεν της είναι καθόλου φιλικός και να ταιριάξει πλέον τη δικιά της κανονικότητα σ’ αυτή των «κανονικών» ανθρώπων. Να ξαναρχίσει να κάνει όνειρα, αρτιμελή, κι όχι ανάπηρα.
Αγωνίζεται να πείσει για το αυτονόητο: ότι δεν είναι πρώτα το αμαξίδιο και μετά η Κορίνα, αλλά το αντίστροφο. Ότι δεν είναι ο οίκτος που χρειάζεται αλλά η αποδοχή. Ότι δεν είναι μια κοπέλα ανάπηρη, αλλά μια κοπέλα με όνειρα και ανάγκες, ίδιες με αυτές που έχουν και οι συνομήλικές της. Ψάχνει να ξελογιαστεί και να ξελογιάσει, έστω και με αυτό το κορμί που της απέμεινε.
- Πόσο εύκολο ήταν να «μιλήσεις» όχι απλά ως άτομο με αναπηρία, αλλά και ως γυναίκα;
Καθόλου εύκολο, ούτε για το ένα ούτε για το άλλο, ειδικά για το δεύτερο. Το να αποφύγεις γράφοντας τα ανδρικά στερεότυπα τα οποία είναι στο DNA μας, ήταν ένας άθλος! Το θεωρώ μεγάλη φιλοφρόνηση όταν μου λένε ότι αν δεν με ήξεραν προσωπικά ή δεν έβλεπαν το όνομά μου στο εξώφυλλο του βιβλίου, θα πίστευαν ότι το έγραψε γυναίκα. Εγώ πάντως το διασκέδασα γράφοντας. Όπως όλοι οι κόντρα ρόλοι, ήταν, αν μη τι άλλο, αφηγηματική πρόκληση.
- Το βιβλίο είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, η Κορίνα μάς αποκαλύπτεται. Αυτό είναι συχνό, τόσο στην λογοτεχνία, όσο και στην ζωή;
Η τριτοπρόσωπη αφήγηση είναι μια ασφαλής επιλογή και σου δίνει πολλές δυνατότητες αλλά είναι μια «αποστασιοποιημένη» αφήγηση που κρατά τον αναγνώστη σε απόσταση. Το να μιλάς όμως σε πρώτο πρόσωπο, δημιουργεί μια οικειότητα με τον αναγνώστη. Αισθάνεται ότι απευθύνεσαι μόνο σ’ αυτόν που εκείνη την ώρα διαβάζει την ιστορία σου, κι αυτό, για την συγκεκριμένη ιστορία που αφηγούμαι, είναι αυτό που ήθελα να πετύχω.
- Το θέμα του Σεξ είναι ταμπού σε αρκετές πλευρές της κοινωνίας μας. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία μας. Ποια αίσθηση είχες πριν καταπιαστείς με το βιβλίο και ποια τώρα πάνω σε αυτό;
Το σεξ ήταν και είναι ένα θέμα ταμπού, φανταστείτε το θέμα «σεξ στην αναπηρία»! Θεωρούμε ότι τα άτομα αυτά δεν μπορούν να έχουν καμία σχέση με το συγκεκριμένο…σπορ. Πλανώμεθα πλάνην οικτράν!
Ήμουνα νιός και γέρασα ακούγοντας ότι θα μπει η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα σχολεία. Εξυπακούεται ότι εννοούν τα αρτιμελή άτομα, γιατί για τα ανάπηρα, όπως είπα, θεωρούν ότι δεν έχουν αυτή την ανάγκη.
Μου πήρε τέσσερα χρόνια να μαζέψω υλικό και να γράψω το βιβλίο. Όσο προχωρούσα, τόσο ένιωθα ότι θέτω τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων. Το τελικό αποτέλεσμα με αντάμειψε. Άρχισε μια δημόσια κουβέντα για το θέμα κι αυτό θεωρώ ότι είναι ένα μέρος από το κέρδος μου από αυτό το βιβλίο. Το υπόλοιπο είναι ότι, γράφοντάς το, έγινα καλύτερος άνθρωπος. Ελπίζω το ίδιο και για τον αναγνώστη.
- Τελικά, πρέπει να μιλάμε ανοιχτά για το σεξ, είτε υπάρχει κάποια αναπηρία ή πρόβλημα, είτε όχι; Ποιος είναι ο ρόλος της λογοτεχνίας σε τέτοια θέματα;
Το να κρύβουμε θέματα αναφορικά με το σεξ, είναι σαν να κρύβουμε την ίδια τη ζωή γιατί ο έρωτας είναι ζωή. Τα περισσότερα από τα ανάπηρα άτομα έχουν πλήρη και συνειδητή σεξουαλικότητα. Παραμένουν ενεργά στο φλερτ και στο ερωτικό παιχνίδι και το να αρνούμαστε τη σεξουαλική τους υπόσταση είναι σαν να αρνούμαστε την ίδια την ανθρώπινη φύση τους.
Θεωρώ ότι η τέχνη – και εν προκειμένω η λογοτεχνία – έχει το πλεονέκτημα, θέματα «βαριά», όπως για παράδειγμα αυτό της σεξουαλικότητας στην αναπηρία, να το περνάει πιο εύκολα στην κοινωνία, να το καθιστά πιο εύπεπτο. Συνεντεύξεις, όπως αυτή που κάνουνε, καλή ώρα, είναι επίσης μια σημαντική διαδικασία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.
Εκείνο όμως που εγώ δεν θέλω να συμβεί, είναι να θεωρηθεί το βιβλίο ως μια επιστημονική μελέτη, ως ένα δοκίμιο πάνω στο θέμα και να χάσει έτσι τη λογοτεχνικότητά του. Το βιβλίο είναι ένα μυθιστόρημα με την πλοκή του, τις σασπένς, τις κορυφώσεις και το χιούμορ του. Παροτρύνω τους αναγνώστες να το διαβάσουν πρωτίστως για τη χαρά της ανάγνωσης και δευτερευόντως για το θέμα του.
- Ποια θα είναι τα επόμενα βήματα της «λίμπιντο»; Θα ταξιδέψει στην Ελλάδα με βιβλιοπαρουσιάσεις και άλλες εκδηλώσεις;
Δεν θα ήθελα τη Libido on tour ανά τη Ελλάδα, αλλά κάποιες παρουσιάσεις θα γίνουν. Ήδη έγινε η πρώτη στα Τρίκαλα. Την Παρασκευή 3 Νοεμβρίου θα γίνει στη Θεσσαλονίκη (και καλώ όσα μέλη της Εταιρίας ενδιαφέρονται, να την παρακολουθήσουν), και έπονται στην Αθήνα, Λάρισα και Βόλο. Μπορεί να προκύψουν κι άλλες βέβαια, ανάλογα με την δυναμική που θα έχει το βιβλίο.
Ο Νίκος Μάντζιος γεννήθηκε στην Πύλη Τρικάλων. Σπούδασε μαθηματικά στη Ρώμη και άσκησε για χρόνια το επάγγελμα του φροντιστή. Παρακολούθησε, μεταξύ άλλων, σεμινάρια συμβουλευτικής ψυχιατρικής, Αφηγηματικής Τέχνης και Δημιουργικής γραφής. Ασχολήθηκε με την μετάφραση και διερμηνεία στα Ιταλικά και Ισπανικά. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακών διπλωμάτων στην Ειδική Αγωγή και στην Αθλητική Αναψυχή και Ψυχολογία.
Τα τελευταία χρόνια διδάσκει μαθηματικά σε δομές της Ειδικής Αγωγής. Παράλληλα οργανώνει και συντονίζει εργαστήρια Δημιουργικής γραφής και έχει ραδιοφωνική εκπομπή με θέμα το βιβλίο.
Έχει εκδώσει: «Βλέπε οπισθόφυλλο», μικροδιηγήματα (Απόπειρα, 2017), «Θρύλοι και παραμύθια από την Μεσαιωνική Ισπανία» (Απόπειρα, 2018), «Βράδυ Τετάρτης», ανθολογία μικροδιηγήματος στην οποία συμμετείχε και έκανε και την επιμέλεια (Απόπειρα, 2018), «Ο εξομολόγος του Θεού», σπονδυλωτό μυθιστόρημα (Απόπειρα, 2019), το οποίο μεταφράστηκε και κυκλοφορεί και στην αγγλική γλώσσα, «Ο φόβος της λευκής σελίδας», οδηγός λογοτεχνικής γραφής (Γραφή, 2022).
