Η COVID-19 είναι μια νέα νόσος που μπορεί να επηρεάσει τους πνεύμονες, τους αεραγωγούς και άλλα όργανα. Προκαλείται από ένα νέο κοροναϊό (που ονομάζεται SARS-CoV-2) ο οποίος έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο.
Οι παρακάτω συμβουλές παρουσιάστηκαν από νευρολόγους που ασχολούνται με ΠΣ και ερευνητές – μέλη των οργανισμών της Διεθνούς Ομοσπονδίας για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας(MSIF). Βασίζεται στο συνδυασμό στοιχείων που προκύπτουν για το πώς ο COVID-19 επηρεάζει άτομα με Πολλαπλή σκλήρυνση (Π.Σ) και τη γνώμη των ειδικών. Οι συμβουλές αυτές αναθεωρούνται και ενημερώνονται όταν προκύπτουν στοιχεία σχετικά με τον COVID-19 .
Συμβουλές για ασθενείς με Πολλαπλή Σκλήρυνση
Τα τρέχοντα στοιχεία δείχνουν ότι απλά το να πάσχει κάποιος από Πολλαπλή Σκλήρυνση δεν τον καθιστά πιο πιθανό κρούσμα του COVID-19 ή να ασθενήσει σοβαρά ή να καταλήξει από τη λοίμωξη συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό. Ωστόσο, οι ακόλουθες ομάδες ατόμων με σκλήρυνση κατά πλάκας είναι πιο ευάλωτες να νοσήσουν σοβαρά απο COVID-19:
● Άτομα με προοδευτική Πολλαπλή Σκλήρυνση
● Άτομα με Πολλαπλή Σκλήρυνση άνω των 60 ετών
● Άνδρες με Πολλαπλή Σκλήρυνση
● Μαύρη φυλή με Πολλαπλή Σκλήρυνση και πιθανώς άτομα της Νότιας Ασίας με Πολλαπλή Σκλήρυνση
● Άτομα με υψηλότερα επίπεδα αναπηρίας (για παράδειγμα, βαθμολογία EDSS 6 ή παραπάνω, που σχετίζεται με την απαραίτητη χρήση μπαστουνιού)
● Άτομα με Πολλαπλή Σκλήρυνση και παχυσαρκία, διαβήτη, ασθένειες της καρδιάς ή των πνευμόνων
● Άτομα που λαμβάνουν συγκεκριμένες τροποποιητικές θεραπείες της νόσου για την Πολλαπλή Σκλήρυνση (βλ. παρακάτω)
Συνιστάται σε όλα τα άτομα με Πολλαπλή Σκλήρυνση να ακολουθούν τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τη μείωση του κινδύνου λοίμωξης με COVID-19. Τα άτομα στις ομάδες υψηλότερου κινδύνου πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στα ακόλουθα μέτρα.
Συνιστούμε να:
● Υιοθετείστε κοινωνικές αποστάσεις διατηρώντας απόσταση τουλάχιστον 1,5 μέτρων με τους άλλους, για μείωση του κινδύνου μόλυνσης σε περίπτωση βήχα, φτερνίσματος ή ομιλίας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν βρίσκεστε σε εσωτερικούς χώρους, αλλά ισχύει το ίδιο και για τους εξωτερικούς.
● Φροντίστε να φοράτε την μάσκα οπωσδήποτε όταν βρίσκεστε κοντά σε άλλα άτομα και βεβαιωθείτε ότι τη χρησιμοποιείτε σωστά.
● Αποφύγετε να πηγαίνετε σε πολυσύχναστα μέρη, ειδικά σε εσωτερικούς χώρους. Όπου αυτό δεν είναι δυνατό, βεβαιωθείτε ότι φοράτε μάσκα και κρατάτε κοινωνική απόσταση.
● Πλένετε συχνά τα χέρια σας με σαπούνι και νερό ή τα απολυμάνετε με βάση το αλκοόλ (70% αλκοόλ το περιεχόμενο θεωρείται πιο αποτελεσματικό)
● Αποφύγετε να αγγίζετε τα μάτια, τη μύτη και το στόμα σας, εκτός εάν τα χέρια σας είναι καθαρά
● Κατά το βήχα και το φτέρνισμα, καλύψτε το στόμα και τη μύτη σας με έναν λυγισμένο αγκώνα ή χαρτομάντιλο
● Καθαρίζετε και απολυμαίνετε συχνά τις επιφάνειες, ειδικά αυτές που αγγίζονται τακτικά
● Συζητήστε με τον θεράποντα ιατρό για βέλτιστα προγράμματα φροντίδας, μέσω βιντεοσκοπήσεων ή επισκέψεων προσωπικού όπου χρειάζεται. Οι επισκέψεις σε κλινικές υγείας και νοσοκομεία δεν πρέπει να αποφεύγονται εάν κρίνονται απαραίτητες με βάση τις τρέχουσες ανάγκες υγείας σας.
● Παραμείνετε δραστήριοι και προσπαθήστε να λάβετε μέρος σε δραστηριότητες που θα βελτιώσουν την ψυχική σας υγεία και ευεξία. Η σωματική άσκηση και οι κοινωνικές δραστηριότητες που μπορούν να πραγματοποιηθούν έξω και με κοινωνικές αποστάσεις ενθαρρύνονται.
● Εμβολιαστείτε για την εποχική γρίπη και ενθαρρύνετε την οικογένειά σας να κάνει το ίδιο.
Φροντιστές και μέλη της οικογένειας που ζούνε ή επισκέπτονται τακτικά άτομο με σκλήρυνση κατά πλάκας που ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου οφείλουν επίσης να ακολουθούν αυτές τις συστάσεις για να μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης λοίμωξης από COVID-19 στο σπίτι.
Συμβουλές σχετικά με τις τροποποιητικές θεραπείες (DMTs) της Πολλαπλής Σκλήρυνσης.
Πολλές τροποποιητικές θεραπείες (DMTs) για την Πολλαπλή Σκλήρυνση λειτουργούν καταστέλλοντας ή τροποποιώντας το ανοσοποιητικό σύστημα.
Ορισμένα φάρμακα για την Πολλαπλή Σκλήρυνση μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών από τον COVID-19, αλλά αυτός ο κίνδυνος χρειάζεται να εξισορροπηθεί με τους κινδύνους διακοπής ή καθυστέρησης της λήψης της αγωγής.
Συνιστούμε στα άτομα με Πολλαπλή Σκλήρυνση που λαμβάνουν (DMTs) να συνεχίσουν την αγωγή τους εκτός αν ο θεράπων ιατρός τους συμβουλέψει διαφορετικά.
Τα άτομα που αναπτύσσουν συμπτώματα COVID-19 ή έχουν θετικά αποτελέσματα για τη λοίμωξη πρέπει να συζητήσουν με τον θεράποντα ιατρό τους την αγωγή που οφείλουν να ακολουθήσουν.
Πριν ξεκινήσει οποιοδήποτε νέα (DMTs) ή αλλάξει μια υπάρχουσα (DMTs), οι ασθενείς με Πολλαπλή Σκλήρυνση πρέπει να το συζητήσουν με τον θεράποντα ιατρό τους. Για αυτήν την απόφαση θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ακόλουθες πληροφορίες:
● Πορεία και εξέλιξη της νόσου
● Κίνδυνοι και οφέλη που συνδέονται συνήθως με διαφορετικές επιλογές αγωγής.
● Πρόσθετοι κίνδυνοι που σχετίζονται με τον COVID-19, όπως:
• Η παρουσία άλλων παραγόντων για μια πιο σοβαρή περίπτωση COVID-19, όπως μεγαλύτερη ηλικία, παχυσαρκία, προϋπάρχουσα πνευμονική ή καρδιαγγειακή νόσος, προοδευτική σκλήρυνση κατά πλάκας, υψηλότερος κίνδυνος λόγω φυλής / εθνικότητας κ.λπ., όπως αναφέρεται παραπάνω.
• Τρέχων και αναμενόμενος μελλοντικός κίνδυνος COVID-19 στην τοπική περιοχή
• Κίνδυνος έκθεσης στον COVID-19 λόγω του τρόπου ζωής, για παράδειγμα αν είναι σε θέση να αυτό-απομονωθούν ή εργάζονται σε περιβάλλον υψηλού κινδύνου
• Τρέχοντα στοιχεία σχετικά με την πιθανή αλληλεπίδραση μεταξύ ορισμένων θεραπειών και τη σοβαρότητα του COVID-19.
Στοιχεία σχετικά με την επίδραση των (DMTs) στη σοβαρότητα του COVID-19
Οι ιντερφερόνες και η οξική γλατιραμέρη είναι απίθανο να επηρεάσουν αρνητικά τη σοβαρότητα του COVID-19. Υπάρχουν κάποια προκαταρκτικά στοιχεία ότι οι ιντερφερόνες μπορεί να μειώσουν την ανάγκη νοσηλείας.
Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι οι ασθενείς με Πολλαπλή Σκλήρυνση που λαμβάνουν φουμαρικός διμεθυλεστήρας, τεριφλουνομίδη, φινγκολιμόδη, σιπονιμόδη και ναταλιζουμάμπη δεν διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για πιο σοβαρά συμπτώματα COVID-19.
Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι οι θεραπείες που στοχεύουν το CD20 – οκρελιζουμάμπη και ριτουξιμάμπη- μπορεί να συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης μιας πιο σοβαρής μορφής COVID-19. Ωστόσο, αυτές οι θεραπείες θα πρέπει να θεωρηθούν ως επιλογή για τη αγωγή της σκλήρυνσης κατά πλάκας κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Οι ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας που τα παίρνουν ( οφατουμουμάμπη και ουμπιτουξιμάμπη που λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο) θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά όσον αφορά τις παραπάνω συμβουλές για να μειώσουν τον κίνδυνο λοίμωξης.
Απαιτούνται περισσότερα δεδομένα σχετικά με τη χρήση της αλεμτουζουμάμπης και της κλαδριβίνης κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 για να αξιολογηθεί η ασφάλειά τους. Ασθενείς με Π.Σ. που λαμβάνουν επί του παρόντος αυτές τις θεραπείες και ζουν σε μια κοινότητα με έξαρση COVID-19 θα πρέπει να συζητήσουν τους τρέχοντες απόλυτους αριθμούς λεμφοκυττάρων με τον θεράποντα ιατρό τους. (Τα λεμφοκύτταρα είναι ένας τύπος λευκών αιμοσφαιρίων που βοηθά στην προστασία του σώματος από μόλυνση). Εάν οι μετρήσεις τους θεωρηθούν χαμηλές, θα πρέπει να απομονωθούν όσο το δυνατόν περισσότερο για να μειώσουν τον κίνδυνο.
Οι συστάσεις για την καθυστέρηση της δεύτερης ή περαιτέρω δόσης του αλεμτουζουμάμπης, κλαδριβίνης, οκρελιζουμάμπης και ριτουξιμάμπης λόγω της επιδημίας COVID-19 διαφέρουν μεταξύ των χωρών. Τα άτομα που λαμβάνουν αυτά τα φάρμακα και για την επόμενη δόση θα πρέπει να συμβουλευτούν τον θεράποντα ιατρό τους σχετικά με τους κινδύνους και τα οφέλη της αναβολής της αγωγής. Οι άνθρωποι ενθαρρύνονται έντονα να μην σταματήσουν τη αγωγή χωρίς τη συμβουλή του γιατρού τους.
Συμβουλές σχετικά με την μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων (aHSCT)
Η Αυτόλογη χορήγηση Αιμοποιητικών Βλαστοκυττάρων (aHSCT) περιλαμβάνει εντατική χημειοθεραπευτική αγωγή. Αυτό εξασθενεί σοβαρά το ανοσοποιητικό σύστημα για μια χρονική περίοδο. Τα άτομα που έχουν υποστεί πρόσφατα αγωγή θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο παράτασης της περιόδου που παραμένουν σε απομόνωση κατά τη διάρκεια της επιδημίας COVID-19 σε τουλάχιστον έξι μήνες. Οι ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε αγωγή θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο αναβολής της διαδικασίας, σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό τους. Εάν δοθεί αγωγή με aHSCT, η χημειοθεραπευτική αγωγή πρέπει να χορηγείται σε χώρους απομονωμένους από άλλους νοσοκομειακούς ασθενείς.
Αναζήτηση ιατρικής συμβουλή για υποτροπές και άλλα προβλήματα υγείας
Οι ασθενείς με Πολλαπλή Σκλήρυνση πρέπει ακόμη να αναζητήσουν ιατρική συμβουλή εάν παρουσιάσουν αλλαγές στην υγεία τους που μπορεί να υποδηλώνουν υποτροπή ή άλλο υποκείμενο θέμα όπως λοίμωξη. Αυτό μπορεί να γίνει, χρησιμοποιώντας εναλλακτικές λύσεις για προσωπικές επισκέψεις σε κλινικές (όπως τηλεφωνικές ή συμβουλές με βιντεοκλήσεις), εάν η επιλογή αυτή είναι διαθέσιμη. Σε πολλές περιπτώσεις, είναι δυνατή η διαχείριση υποτροπών στο σπίτι.
Η χρήση στεροειδών (κορτιζόνης) για τη αγωγή υποτροπών θα πρέπει να εξετάζεται προσεκτικά και να χρησιμοποιείται μόνο για σοβαρές υποτροπές. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η λήψη στεροειδών υψηλής δόσης τον μήνα πριν από την εμφάνιση του COVID-19 αυξάνει τον κίνδυνο μιας πιο σοβαρής λοίμωξης που απαιτεί επίσκεψη στο νοσοκομείο. Όπου είναι δυνατόν, η απόφαση πρέπει να λαμβάνεται από νευρολόγο με εμπειρία στην αντιμετώπιση της σκλήρυνσης κατά πλάκας. Οι ασθενείς που λαμβάνουν αγωγή με στεροειδή για υποτροπή θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και μπορούν να εξετάσουν την περίπτωση της απομόνωσης τους για τουλάχιστον ένα μήνα για να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης COVID-19.
Οι ασθενείς με Πολλαπλή Σκλήρυνση πρέπει να συνεχίσουν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες αποκατάστασης και να παραμένουν ενεργοί όσο το δυνατόν περισσότερο κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω απομακρυσμένων συνεδριών όπου είναι διαθέσιμες ή σε κλινικές, εφόσον οι εγκαταστάσεις λαμβάνουν προφυλάξεις ασφαλείας για να περιορίσουν τη διάδοση του COVID-19. Τα άτομα που ανησυχούν για την ψυχική τους υγεία πρέπει να ζητούν συμβουλές από τον θεράποντα ιατρό τους.
Εμβόλιο γρίπης
Το εμβόλιο της γρίπης είναι ασφαλές και συνιστάται για ασθενείς με Πολλαπλή Σκλήρυνση. Για χώρες που εισέρχονται στην εποχή της γρίπης, τους συνιστούμε να λαμβάνουν το εμβόλιο εποχικής γρίπης όπου είναι διαθέσιμο.
Εμβόλιο SARS-CoV-2
Προς το παρόν, δεν υπάρχουν αρκετές διαθέσιμες πληροφορίες για να σχολιάσουν πώς τα διάφορα εμβόλια SARS-CoV-2 που αναπτύσσονται θα αλληλεπιδρούν με τη σκλήρυνση κατά πλάκας ή με τροποποιητικές θεραπείες της νόσου. Οι συμβουλές θα περιληφθούν σε μια ενημερωμένη έκδοση αυτής της δήλωσης μόλις γίνει διαθέσιμη.
Συμβουλές για παιδιά ή έγκυες γυναίκες με Πολλαπλή Σκλήρυνση.
Προς το παρόν δεν υπάρχουν ειδικές συμβουλές για γυναίκες με Πολλαπλή Σκλήρυνση που είναι έγκυες. Υπάρχουν γενικές πληροφορίες για το COVID-19 και την εγκυμοσύνη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας . Δεν υπάρχουν ειδικές συμβουλές για παιδιά με Πολλαπλή Σκλήρυνση. Πρέπει να ακολουθούνται οι παραπάνω συμβουλές για ασθενείς με Πολλαπλή Σκλήρυνση.
Αυτή η δήλωση συμφωνήθηκε για πρώτη φορά στις 13 Μαρτίου 2020. Οι τελευταίες αναθεωρήσεις συμφωνήθηκαν στις 21 Οκτωβρίου 2020.
Οι παραπάνω γενικές συμβουλές μεταφράστηκαν στις 23 Οκτωβρίου 2020 από την Ελληνική Εταιρία για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας (Ε.Ε.Σ.Κ.Π.) , που είναι ο Εθνικός εκπρόσωπος της Ελλάδας στην Διεθνή Ομοσπονδία για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας (MSIF)
