Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΜΙΑΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ Σ.Κ.Π.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ
Κουπίδου Σοφία, Ψυχολόγος Ειδικής Αγωγής, M.Sc.
Σιδηρά Παρθένα, Παιδαγωγός Δημοτικής Εκπαίδευσης
Εισαγωγή
Η βιωματική παρουσίαση που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 28 Μαΐου του 2010 στα πλαίσια του 8ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας φάνηκε ότι είχε μεγάλη απήχηση στο κοινό. Ασθενείς, φίλοι, συγγενείς, εμφανώς συγκινημένοι, αγκάλιασαν την παρουσίαση με θέρμη και αυτό φάνηκε από το ζεστό χειροκρότημα που μας χάρισαν στο τέλος.
Η παρουσίαση αποτέλεσε ένα βιωματικό ταξίδι στο χρόνο όπου αναπαραστήθηκε η πορεία της Κας Σιδηρά Παρθένας μαζί με τη Σ.Κ.Π., η προσωπική της σχέση με τα συναισθήματά της καθώς και η φιλική της σχέση με την Κα Κουπίδου Σοφία. Πιο συγκεκριμένα, η παρουσίαση ξεκίνησε με έναν διάλογο με τα συναισθήματα της Κας Σιδηρά Παρθένας όπως τα βίωσε στη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων από τα πρώτα συμπτώματα της νόσου έως σήμερα. Ακολούθησε ένας διάλογος ανάμεσα στην ίδια την ασθενή και τη φίλη της Κα Κουπίδου Σοφίας για τα συναισθήματά τους αλλά και για την εξέλιξη που είχε η δική τους σχέση στην πορεία του χρόνου και ποιος ήταν ο ρόλος της Σ.Κ.Π. σε αυτή τη σχέση. Η βιωματική αναπαράσταση ολοκληρώθηκε με το διάλογο της Κας Σιδηρά Παρθένας ανάμεσα στην ίδια και την Σ. Κ. Π.
Σκοπός της παρουσίασης
Στόχος μας ήταν το μοίρασμα της προσωπικής εμπειρίας, γιατί πιστεύουμε ότι αυτό βοηθά όλους μας, ασθενείς, φίλους και φροντιστές να ερχόμαστε σε επαφή με τα συναισθήματά μας στο «εδώ και τώρα». Κι αυτό είναι κάτι που συνειδητοποιήσαμε και εμείς μέσα από τη συνεργασία μας γι αυτή την παρουσίαση, ότι εμπλεκόμαστε και οι δύο σε αυτό, ότι μας αφορά εμάς τις ίδιες αλλά και τη μεταξύ μας σχέση.
Επίσης, στόχος μας ήταν να παροτρύνουμε τους ασθενείς, φίλους, φροντιστές, συγγενείς να μοιράζονται και τα δικά τους συναισθήματα, γιατί έτσι μπορεί να νιώσουν καλύτερα. Γεγονός είναι πως αφού τελειώσαμε την παρουσίασή μας, καλέσαμε το ακροατήριό μας να μας κάνει κάποια ερωτήματα τα οποία ενδεχομένως να τους προκλήθηκαν ακούγοντας και βλέποντάς μας. Είδαμε ένα ακροατήριο, που ήταν συγκινημένο και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Αν και δεν υπήρξαν ερωτήματα, η συγκίνηση των ανθρώπων που μας παρακολούθησαν τα έλεγε όλα. Κι έτσι είδαμε τη σιωπή να γίνεται η πιο δυνατή κραυγή…
Η μεθοδολογία της παρουσίασης
Τα συναισθήματα της ασθενούς παρουσιάστηκαν μέσα από δημιουργικές τεχνικές και πιο συγκεκριμένα μέσα από το παιχνίδι ρόλων (role playing) και τη δραματοποίηση (Αρχοντάκη, Φιλίππου & Αστρινάκης, 2003). Τα συναισθήματα «ζωντάνεψαν» και συνομίλησαν με την ίδια την ασθενή. Μέσα από αυτό το διάλογο αναδείχθηκαν τα συναισθήματα που γεννήθηκαν στο άκουσμα της διάγνωσης, η εξέλιξή τους στην πορεία της ασθένειας, ενώ φάνηκε ποια συναισθήματα παραμένουν μέχρι σήμερα, ποια έχουν υποχωρήσει, ποια έχουν πάρει άλλη μορφή, καθώς και ποια είναι τα συναισθήματα για το μέλλον της ασθένειας. Το μοίρασμα ανάμεσά μας βασίστηκε στην ελεύθερη έκφραση των συναισθημάτων, τη μη κριτική διάθεση και την ενεργό ακρόαση. Η σχέση ανάμεσα στους ασθενείς και τους φίλους ή συγγενείς είναι βοηθητική όταν διέπεται από τις αρχές της ενσυναίσθησης, της γνησιότητας και της ανεπιφύλακτα θετικής αποδοχής (Rogers, 2006). Αυτές τις ποιότητες προσπαθούμε να έχουμε στη σχέση μας, να μπαίνουμε η μία στη θέση της άλλης, να ακούμε με προσοχή και όχι με κριτική διάθεση, να είμαστε αληθινές και ειλικρινείς η μία απέναντι στην άλλη, να συμπεριφερόμαστε σύμφωνα με τις σκέψεις και τα συναισθήματα που υπάρχουν μέσα μας στο «εδώ και τώρα» και να αποδεχόμαστε με θετικό τρόπο η μία τις απόψεις της άλλης. Αυτές τις ποιότητες θέλαμε να αναδείξουμε μέσα από το προσωπικό μας μοίρασμα στην παρουσίαση όχι ως ένα ιδανικό πρότυπο σχέσης αλλά σαν μια πρόταση για έναν εναλλακτικό τρόπο επικοινωνίας, συνεύρεσης και ανταλλαγής ανάμεσα σε ασθενείς και φίλους, πιο θετικό και πιο δημιουργικό.
Αποτελέσματα
Το μοίρασμα της εμπειρίας με τους άλλους βοηθά όχι μόνο τον ίδιο τον άνθρωπο που εκτίθεται να έρθει σε επαφή με τα συναισθήματά του στο «εδώ και τώρα» αλλά και αυτούς που τον παρακολουθούν. Αυτή η διαδικασία θυμίζει πολύ την αριστοτελική έννοια της «κάθαρσης» στην αρχαία ελληνική τραγωδία, κατά την οποία το άτομο που εκτίθεται αλλά και εκείνοι που παρακολουθούν οδηγούνται στην κάθαρση με τη βοήθεια του μοιράσματος της συναισθηματικής φόρτισης και της συγκίνησης. Το μοίρασμα και η επικοινωνία που προκύπτει μεταξύ των συμμετεχόντων από την παρουσία του προσωπικού βιώματος αποτελεί μια έντονη συγκινησιακή εμπειρία
(Μπακιρτζής, 2002).
Συμπεράσματα
Οι ΑμΣΚΠ δεν έχουν πολλές φορές τον πρώτο λόγο γι αυτό που τους συμβαίνει. Οι ειδικοί αλλά και τα μέλη της οικογένειάς τους έχοντας τη διάθεση να προσφέρουν, να βοηθήσουν και εκτιμώντας ότι ο ίδιος ο ασθενής δεν είναι σε θέση να πάρει μια σωστή απόφαση ή να μιλήσει για τον εαυτό του, το κάνουν οι ίδιοι γι αυτόν. Μπορεί να αναφερθούν στις βαθύτερες ανάγκες, τις επιθυμίες του και τα συναισθήματά του ακόμη και όταν ο ίδιος ο ασθενής είναι παρών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται το αίσθημα της εξάρτησης και παθητικότητας που ούτως ή άλλως η ίδια η ασθένεια επιφέρει με τα συμπτώματά της. Παράλληλα, φίλοι και συγγενείς αποκλείουν και στερούν τη δυνατότητα από τον εαυτό τους να μοιράστούν και οι ίδιοι τα δικά τους συναισθήματα, να δώσουν χώρο και χρόνο σε αυτά. Μέσα από αυτή τη βιωματική προσέγγιση τονίζεται η ανάγκη να δημιουργούνται πιο συχνά οι συνθήκες για ελεύθερη έκφραση των συναισθημάτων και επιθυμιών των ίδιων των ΑμΣΚΠ αλλά και των φίλων και συγγενών τους. Οι συνθήκες αυτές οδηγούν στην βιωματική αντίληψη της αμεσότητας της εμπειρίας. Και αυτή η αμεσότητα βιώνεται ολοκληρωτικά από το άτομο, δηλαδή από το σύνολο της ψυχοβιολογικής του υπόστασης. Ελπίζουμε η παρουσίαση να έδωσε το έναυσμα για περαιτέρω αναζήτηση και προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση.
Βιβλιογραφία
Αρχοντάκη, Ζ., Φιλίππου, Δ. & Αστρινάκης Γ. (2003), 205 βιωματικές ασκήσεις
για εμψύχωση ομάδων: ψυχοθεραπείας, κοινωνικής εργασίας, εκπαίδευσης,
Αθήνα, Καστανιώτης.
Μπακιρτζής, Κ. (2002), Επικοινωνία και αγωγή, Αθήνα, Gutenberg.
Rogers, C. (2006), Το γίγνεσθαι του προσώπου, η ματιά του θεραπευτή στην
ψυχοθεραπεία (τίτλος πρωτοτύπου: On becoming a person, έτος πρωτότυπης
έκδοσης: 1989), μετάφραση: Μυρτώ Ρηγοπούλου (2006), Αθήνα, Ερευνητές.
